Moestuin Cursus
- informatie cursus
- informatie cursus
Vragen & Antwoorden
- Hoe begin ik een moestuin
- Hoe moet ik bemesten
- Zaai kalender / agenda
- Zaden bewaren
- Hoe zaaien & uitplanten
- Planten aftreksels
- Slakken bestrijden
Bodem & Gezondheid
- Composthoop maken
- Nadelen van kunstmest
- Hoofd en sporen element
- Gebruik basaltmeel
- Wat onkruid vertellen wil
- Hoe begin ik een moestuin
- Hoe moet ik bemesten
- Zaai kalender / agenda
- Zaden bewaren
- Hoe zaaien & uitplanten
- Planten aftreksels
- Slakken bestrijden
Bodem & Gezondheid
- Composthoop maken
- Nadelen van kunstmest
- Hoofd en sporen element
- Gebruik basaltmeel
- Wat onkruid vertellen wil
Krijg inzicht in het vak van moestuinieren met elke dag updates in de teelt van groente. zaaien, opkweek, verplanten, verzorgen, ziektes en plagen herkennen en voorkomen, e.z.v.
Groenteplanten
klik hier
klik hier
Bestel uw Zaden:
Planten aftreksels
& gier maken
- Brandnetel gier
- Heermoes aftreksel
- Boerenwormkruid gier
- Knoflook aftreksel
- Tomatenblad
- Absint alsem
- Smeerwortel
- Varen aftreksel
- Rabarber aftreksel
- Vlierblad aftreksel
- Klimop aftreksel
- Oost-Indische Kers
- Salie aftreksel
- Grote Klis
- Kamille thee
- Valeriaan aftreksel
& gier maken
- Brandnetel gier
- Heermoes aftreksel
- Boerenwormkruid gier
- Knoflook aftreksel
- Tomatenblad
- Absint alsem
- Smeerwortel
- Varen aftreksel
- Rabarber aftreksel
- Vlierblad aftreksel
- Klimop aftreksel
- Oost-Indische Kers
- Salie aftreksel
- Grote Klis
- Kamille thee
- Valeriaan aftreksel
Biologische bestrijding
Zieke & Plagen
- Aardappelen
- Aubergine
- Asperges
- Augurk
- Andijvie
- Bonen
- Courgette
- Erwten
- Knoflook
- Knolselderij
- Kool
- Komkommer
- Meloen
- Peulen
- Prei
- Paksoi
- Paprika - Pastinaak
- Rode Biet
- Radijs
- Rammenas
- Schorseneer
- Sla
- Spinazie
- Suikermais
- Tomaten
- Uien
- Venkel
- Wortelpeterselie
- Witlof
- Wortelen
Zieke & Plagen
- Aardappelen
- Aubergine
- Asperges
- Augurk
- Andijvie
- Bonen
- Courgette
- Erwten
- Knoflook
- Knolselderij
- Kool
- Komkommer
- Meloen
- Peulen
- Prei
- Paksoi
- Paprika - Pastinaak
- Rode Biet
- Radijs
- Rammenas
- Schorseneer
- Sla
- Spinazie
- Suikermais
- Tomaten
- Uien
- Venkel
- Wortelpeterselie
- Witlof
- Wortelen
Gerelateerde pagina's:
- Plantplagen.nl
- Arboretum Kalmthout
- The Natural Farmer
- The RHS
- CPVO
- Plantplagen.nl
- Arboretum Kalmthout
- The Natural Farmer
- The RHS
- CPVO
Het maken van een composthoop
composteren is een methode die al eeuwen oud is.
Het bereiden van een goede compost hoop compost is een techniek die even eenvoudig is als ingewikkeld. Zeker in het begin kan dit kopzorgen baren: hoe ga ik beginnen? Wat mag er allemaal op een composthoop? Ruikt een composthoop? Zijn allemaal vragen die je je kunt stellen bij het beginnen met composteren. Compost is een hoofdzaak in de ecologische teelt. Composteren is de beste en meest voedingstof rijke manier van planten meststof. Door een complexe samenwerking van organismen als: elementen, bacteriën, schimmels en insecten worden organische producten omgezet in een hoogwaardige humus, fijn van structuur en vol leven.
Het maken van een goede composthoop duurt 2 jaar.
De theorie
1. Lucht:
De toevoer van lucht is misschien wel het belangrijkste van een goede composthoop, bij te weinig lucht zijn er geen organismen die de boel omzetten, De compost wordt zuur en ruikt slecht. Dit is het werk van anaerobe bacteriën (zij die geen zuurstof nodig hebben) die dan e bovenhand krijgen. De luchttoevoer hangt af van de grote der luchtgaten, de grootte van de hoop, van de vochtigheidsgraat en van de gebruikte materialen.
2. Vochtigheid:
Het tweede belangrijke punt in de composthoop is de vochtigheid.
Ideaal is, wanneer de vochtigheidsgraad ligt tussen de 55 en de 70% van het drooggewicht van het compostmateriaal. Het beste is deze vochtigheid te vergelijken met een goed uitgeknepen spons. Te weinig vocht doet de compostering langzamer verlopen. Bij grote droogte, zeker in de zomer staat de werking van de bacteriën ongeveer stil. Te veel water, hoopt zich op in de met lucht gevulde ruimten, zodat hier ook weer de anaerobe voorwaarden ontstaan, met alle nare gevolgen van dien.
3. Temperatuur:
Hoe lager de temperatuur in de composthoop hoe langer het duurt voordat alles gecomposteerd is. Doch een lagere temperatuur van ongeveer 37°C is optimaal, velen zeggen dat de temperatuur hoger moet zijn tot wel 70°C maar dit is onjuist. Een te hoge temperatuur dood veel nuttige organismen, geef de composthoop de tijd, rustig en zorgvuldig het composteringsproces in werking te stellen.
Warmte wordt hoofdzakelijk verkregen door het gebruik van dierlijke mest, groene plantendelen, bloed, beender en hoornmeel.
4. De voedingsstoffen:
Naast het basis materiaal, dat uit allerlei organisch afval bestaat eisen de bacteriën nog wat meer. Voor hun ontwikkeling en vermenigvuldiging is stikstof en kalk nodig. De pH verhouding moet liggen tussen de 7 en 8. De bacteriën hebben ook (zij het weinig) fosfaat en kali nodig. Gewoonlijk zijn deze stoffen voldoende aanwezig in het plantenafval. Toch wordt aangeraden elke 10cm een hoeveelheid kalk te strooien op de composthoop, doe dit in lagen:
Schets indeling composthoop, afval mag van elkaar wisselen, de stro zorgt voor een zekere mate van afdichting, tegen teveel regen en uitdroging, maar toch weer goed lucht doorlatend.
Verder zijn er nog spoorelementen en klei-elementen nodig. Spoorelementen of oligoëlementen zijn bijzonder belangrijk omdat onze teeltgronden in de loop der tijden aan oerkracht verloren hebben. Wat door eeuwen roofbouw verloren ging moet op e een of andere manier terug aangevuld worden. In de ecologische teelt wordt daartoe gebruik gemaakt van basalt, lavamel en zeealgenmeel. Klei of leem is nodig voor de vorming van het waardevolle klei-humuscomplex.
5. Tijdstip:
In de natuur kennen wij bepaalde ritmen die met de regelmaat van de klok terug komen. Deze ritmes beïnvloeden ook andere natuurprocessen. Welke jaarritmen spelen bij de compostering een rol?
- 1e fase
Vanaf mid-winter tot mid-zomer (21dec. - 21 juni) gaat de gemiddelde temperatuur omhoog. Wij zien dat bij het begin van de opgaande zon in feite een grote rustpauze plaatsvindt. Het bodemleven is tot een uiterste inactiviteit gekomen en eerst na enkele weken kan men een terug opgang komen bespeuren. Dit is vooreerst echt duidelijk waar te nemen op het einde van februari of begin maart. Tijdens deze eerste voorjaarsdagen geurt het bos wederom met zijn specifieke lucht, wat niets anders is dan de geur van aktinomyceten (straalschimmels) die terug op gang gekomen zijn. Tijdens deze halfjaarlijkse fase zien wij eerst de ‘positieve kantelperiode’ plaatsnemend rond mei. Dit wil zeggen dat er voldoende temperatuur, vocht en lucht is en dat deze onderling in een gunstige verhouding zijn om een bruisende activiteit te kennen in het bodemleven of composteeractiviteit. Tijdens deze periode, die uiterst geschikt is om met een compostkoop te beginnen, nu is het verteringsproces op een minimum tijd volktokken, dit wil zeggen ongeveer 6 weken.
- 2e fase
Tijdens de tweede fase van het jaar, van mid-zomer tot mid-winter (21 juni - 21 dec.) gaat alles zich richten op behoud en overleving. Het is naargelang het klimaat, op het einde van oktober of half november dat de negatieve kantelperiode plaatsvindt. Met andere woorden: de levensverrichtingen van de bodem en van de compost lopen uit op een volledige rusttoestand (januari). Tijdens de inactieve periode duurt het omzetten van ruw materiaal tot goede compost meer dan 6 maanden en is de composthoop dus meer een wachthoop om tijdens het voorjaar even te herwerken om dan de vertering vlot te laten verlopen.
foto 1: composthoop na het omzetten links (maart 2020
foto 2: composthoop oud (L) en nieuw (R) (november 2020
De praktijk
a. Benodigdheden
Een tiek met platte tanden, een schop, compostzeef, een stevig stuk zeildoek hakblok en bijltje
b. Plaats voor de composthoop
Het liefst een plaats tussen hoge bomen en struiken, uit de zon en de wind, dit beschermt tegen uitdroging en te felle zoneschijn. Een vochtige omgeving (een lage plek in de tuin dat toch goed bereikbaar is. Bedenk dat je de hoop goed kunt bereiken en dat je twee hopen nodig hebt één die af is en één in opbouw. Het is gewenst de composthoop altijd op de zelfde plaats aan te leggen.
c. Samenstelling composthoop
Eerst moeten wij ons een grondregel van spaarzaamheid eigen maken.
Over heel de aarde springt men achteloos om met organisch materiaal en organische meststoffen. Met vervuild daardoor op ongehoorde wijze ons leefmilieu. De reserves aan organisch materiaal verminderd angstwekkend. Een gezond besluit; al het organisch (biologisch) afval is goed en dient te worden gebruikt. In de natuur is er ook een kringloop van organisch materiaal dit zelfde principe dienen wij ook te hanteren. We spreken van een milieuzuiverende composthoop.
Ingrediënten composthoop:
- tuin afval, keuken afval, onkruid (zonder zaad) bladeren, snoeihout, haagknipsel, gazonmaaisel, resten van slootmaaisel
- verder alle reststoffen van onze huisdieren, stalmest, kippenmest, e.z.v
- ook stro, oud gras, verdorde bladeren.
- industrie afval: boomschors, cacao en koffie pellen -dras, vlasresten, tabakstof, schavelingen, houtkrullen, zaagmeel (niet geïmpregneerd), katoen en wol resten, e.z.v.
Waar men op moet letten bij maken composthoop:
Met een beetje fantasie krijg je genoeg compostmateriaal samen voor eigen teelt.
Een goede composthoop bestaat uit een bonte mengeling van plantenafval. Alles wat organisch en biologisch (niet chemisch bewerkt) is, werkt men erop.
- het afval mag niet groter zijn als enkele centimeters, max. 10cm grote, grotere delen verstoren de compostering.
- let op met bladeren en gras, deze kunnen bij te dikke lagen samen klitten en zo de compostering belemmeren.
- wees voorzichtig met brood resten, hier kan zich penicillineschimmels op ontwikkelen, die de bacteriën doden.
- gebruik zelden gekookt keukenafval
- en gebruik nooit leidingwater omwille van de chloor en fluoride
- ken de herkomst van de gebruikte producten, zodat er geen chemische / giftige stoffen in zitten
- vermijd zieke of aangetaste plantendelen waar schimmels, virussen, of bacterie ziekten zich op breed gemaakt hebben.
d. De vorm van de composthoop:
De basis van de hoop moet 2m breed zijn 1,5m voor kleine tuinen, de grote van de hoop is afhankelijk van de grote die bemest moet worden. Denk aan 3 á 4 meter / are (100m2), de hoogte minimaal 1,5m tot maximaal 2meter. Het is belangrijk deze afmetingen te respecteren omwille van de warmteontwikkeling. De hoogte loopt snel terug tijdens de vertering. Tijdens het warme jaargetijde wordt de hoop bovenaan plat afgewerkt op ongeveer 1,30m breedte.
Tijdens de periode waarin meer regen te verwachten is nemen wij dezelfde brede basis maar trekken hem dan meer kegelvorming op om zo een driehoeksvorige doorsnede te krijgen, dit voorkomt een grote opname van regenwater. In November dienen wij een zeiltje of plastiek over de composthoop te leggen. Zorg dat er aan de zijkanten wat open blijft om te zorgen dat er nog voldoende lucht bij de hoop composthoop kan komen.
e. Opzetten en verzorgen van een gewone composthoop:
1e fase koude fase of bewaarfase
Een composthoop moet in de korst mogelijke tijd opgezet worden. Men moet dus eerst zijn afval verzamelen. Dit bewaart langere tijd, wanneer het opgestapeld wordt, ongeveer 50cm hoog, waarbij alles goed aangedrukt en bevochtigd wordt. Men kan het ook onder een oud tapijt bewaren (een tapijt bewaard beter de vocht regulering dan plastic). Wanneer er voldoende materiaal is kan de hoop opgezet worden.
2e fase of warmte fase / opbouw fase
Men vertrekt van op de vlakke grond, het liefst op goed doordringbare grond.
- 1e laag: vul de onderste laag met ruw materiaal, bijvoorkeur snoeiafval, haagsnoeisel, maïs, zonnebloemtakken, stro of hout snipper, dit is belangrijk voor een goede lucht toevoer en water regulatie. De dikte van de eerste laag betreft +/- 20cm.
- 2e laag: vullen met rijp organisch materiaal als: stro, boomschors, hooi, loof uit de moestuin, e.d. deze laag heeft een dikte van 25 tot 30cm, perfect zou zijn een mengeling van hout en celstof (zachte delen).
- 3e laag: strooi nu een laag kalk, basaltmeel en of kleimeel, dit doen wij om het mineraal gedeelte aan te vullen en de pH te reguleren.
- 4e laag: een dun laagje oude compost of aarde +/- 5 tot 10cm. De oude compost is als het ware de gist bij het brood bakken.
- 5e laag: een laag groente afval, jong kruidig gewas, keuken afval +/1 10cm dik
- 6e laag: weer een laagje rijp organisch materiaal (oude compost)
- 7e laag: herhaal dit tot je een hoogte van zo’n 1,5m bereikt hebt.
- een na laatste laag: de laatste laag met stalmest afdekken. Wie geen beschikking heeft over stal of dierlijke mest kan ook een laagje hoorn, bloed of beendermeel strooien of regelmatig brandnetelgier over de lagen gieten.
- laatste laag: voorzie de hoop van een isolerende deklaag, die de wind en de regen tegenhoudt, maar lucht en vocht doorlaat. Een laag oud gras / hooi, stro of 2cm aarde laag is daarvoor het beste, kijk uit met gazonmaaisel dit kan zich te vast op een pakken.
De composthoop is nu klaar, alleen moet hij af en toe eens worden doordrenkt met water, of brandnetelgier. In de hoop moet voldoende warmte heersen, maar ook beslist niet te warm. Vruchtbare compost ontstaat bij duisternis en vochtigheid. In de hoop moet het zo nat zijn als een uitgeknepen spons, een te droge hoop wordt heel warm en schimmelt en een te natte hoop gaat rotten. Een goede composthoop moet steeds ruiken naar bosaarde.
f. Verzorging en omkering composthoop
Na verloop van tijd zien wij dat onze composthoop behoorlijk ingezakt is.
De regenwormen hebben hun werk gedaan en plaats gemaakt voor andere bodemdiertjes. Op dit ogenblik kan de composthoop gekeerd worden. Het moment van keren kan het voorjaar (maart / april) zijn, het moment waarbij je een nieuwe hoop gaat opzetten. Je verplaats de ene hoop naar de andere kant en vult de oude plaats weer met nieuw te composteren materiaal. Nadat de hoop gekeerd is zal de verdere omzetting veel sneller verlopen. Zorg bij het keren dat het bovenste onderaan komt, het binnenste buiten en het buitenste binnen. Wij geven de hoop ook weer zijn oorspronkelijke vorm. Zo nodig bevochtigen en weer afdekken met stro of een dun laagje zand. Wanneer de composthoop zover verteerd is dat alleen de houtige delen nog over zijn, is de composthoop klaar voor gebruik.
g. Duur / tijd van een composthoop
De duur van de omzetting hangt af van het gebruikte materiaal, het tijdstip, de C/N -verhouding, de weersomstandigheden alsook van de bestemming die wij aan de compost willen geven.
De duur van de compostering kan schommelen van enkele weken tot 6 maanden. Zowel te jonge als te oude compost bevat minder stikstof. Na gemiddeld 6 weken is het stikstof gehalte het hoogst en is de compost goed bruikbaar voor veel eisende gewassen.
Tijdens de optimale periode (positieve kantelperiode) verloopt de vertering zeer snel en na 3 weken kan de hoop reeds gekeerd worden. Als dan de verhouding lucht, water temperatuur gunstig blijft hebben wij na nog eens 3 weken bruikbare compost voor de tuin. Er zijn drie tekenen die erop wijzen dat een composthoop klaar is voor gebruik:
1. de regenworm bevolking loopt terug
2. het geheel ruikt als een bos na een zwoele regenbui
3. de strohalmen breken broos af bij een druk tussen duim en wijsvinger.
Als de compost klaar is dient hij zo snel als mogelijk op het land uitgestrooid te worden daar er nu een versnelde afbraak van C/N plaats vind. De compost krijgt een aardeachtige structuur.
h. Gebruik van compost
Goede compost is de beste en de meest volledige bemesting die wij aan onze tuinen kunnen en akkers kunnen geven. Een goede bacteriën huishouding als ook de verhouding wormen en andere insecten is belangrijk. Compost is als het ware een kweek bodem, een broeinest van bacteriën. Hij maakt de bodem levend en licht aan de basis van een goed rendement van hoogwaardige producten. Compost zorgt voor een verhoging van de kwaliteit en de kwantiteit van milde humus, verbetert de grondstructuur en bevorderd de vorming van het klei-humuscomplex dat essentieel is voor de bodem vruchtbaarheid. De composthoop mag nooit uitdrogen, vocht gebrek dood bacteriën en andere organismen.
Strooi nooit verse compost als stalmest op percelen waar groente die door de ‘vlieg’ kunnen worden aangetast als: ajuin, wortelen, knolselderij, wortel peterselie, prei en kolen de geplant worden van maart tot juni. Breng de compost voor deze teelten voor de jaarwisseling aan. De overige gewassen hebben graag compost aan de voet (vooral flink doseren bij tomaten en late kool).
Samenvatting
1. Alle fijn gemaakte afval van planten of dierlijke oorsprong, kan dienen om compost te maken.
2. Het gebruikte materiaal mag niet verontreinigt zijn door giftige of door chemische stoffen.
3. Een goede veelzijdige compost wordt gemaakt van meerdere materialen die door elkaar gemengd worden of in lagen worden opgestapeld. Heel fijn materiaal graag mengen met grover materiaal.
4. De omzetting in compost gebeurt door bacteriën. Die hebben strikstof nodig om te leven en te werken. In veel gevallen zal men er goed aan doen een organische stikstofbron toe te voegen. Dat kan een organische mest zijn als: bloedmeel, hoornmeel, stalmest, zeewier, lavameel, basaltmeel. De bij gegeven stikstof werkt het snelst als deze in water wordt opgelost.
5. De composthoop mag niet te droog en niet te nat zijn. Te droog materiaal beschimmeld, en te nat materiaal wordt rot.
6. Wanneer de lucht toevoer, de vochtigheidsgraat en de afmetingen in orde zijn regelt te temperatuur zichzelf.
7. Keren van de hoop in maart het jaar erop.
8. Strooi de compost tegen februari / maart uit op het land. De compost dient nog grove delen te bevatten als men hem verwerkt op het land.
composteren is een methode die al eeuwen oud is.
Het bereiden van een goede compost hoop compost is een techniek die even eenvoudig is als ingewikkeld. Zeker in het begin kan dit kopzorgen baren: hoe ga ik beginnen? Wat mag er allemaal op een composthoop? Ruikt een composthoop? Zijn allemaal vragen die je je kunt stellen bij het beginnen met composteren. Compost is een hoofdzaak in de ecologische teelt. Composteren is de beste en meest voedingstof rijke manier van planten meststof. Door een complexe samenwerking van organismen als: elementen, bacteriën, schimmels en insecten worden organische producten omgezet in een hoogwaardige humus, fijn van structuur en vol leven.
Het maken van een goede composthoop duurt 2 jaar.
De theorie
1. Lucht:
De toevoer van lucht is misschien wel het belangrijkste van een goede composthoop, bij te weinig lucht zijn er geen organismen die de boel omzetten, De compost wordt zuur en ruikt slecht. Dit is het werk van anaerobe bacteriën (zij die geen zuurstof nodig hebben) die dan e bovenhand krijgen. De luchttoevoer hangt af van de grote der luchtgaten, de grootte van de hoop, van de vochtigheidsgraat en van de gebruikte materialen.
2. Vochtigheid:
Het tweede belangrijke punt in de composthoop is de vochtigheid.
Ideaal is, wanneer de vochtigheidsgraad ligt tussen de 55 en de 70% van het drooggewicht van het compostmateriaal. Het beste is deze vochtigheid te vergelijken met een goed uitgeknepen spons. Te weinig vocht doet de compostering langzamer verlopen. Bij grote droogte, zeker in de zomer staat de werking van de bacteriën ongeveer stil. Te veel water, hoopt zich op in de met lucht gevulde ruimten, zodat hier ook weer de anaerobe voorwaarden ontstaan, met alle nare gevolgen van dien.
3. Temperatuur:
Hoe lager de temperatuur in de composthoop hoe langer het duurt voordat alles gecomposteerd is. Doch een lagere temperatuur van ongeveer 37°C is optimaal, velen zeggen dat de temperatuur hoger moet zijn tot wel 70°C maar dit is onjuist. Een te hoge temperatuur dood veel nuttige organismen, geef de composthoop de tijd, rustig en zorgvuldig het composteringsproces in werking te stellen.
Warmte wordt hoofdzakelijk verkregen door het gebruik van dierlijke mest, groene plantendelen, bloed, beender en hoornmeel.
4. De voedingsstoffen:
Naast het basis materiaal, dat uit allerlei organisch afval bestaat eisen de bacteriën nog wat meer. Voor hun ontwikkeling en vermenigvuldiging is stikstof en kalk nodig. De pH verhouding moet liggen tussen de 7 en 8. De bacteriën hebben ook (zij het weinig) fosfaat en kali nodig. Gewoonlijk zijn deze stoffen voldoende aanwezig in het plantenafval. Toch wordt aangeraden elke 10cm een hoeveelheid kalk te strooien op de composthoop, doe dit in lagen:
Schets indeling composthoop, afval mag van elkaar wisselen, de stro zorgt voor een zekere mate van afdichting, tegen teveel regen en uitdroging, maar toch weer goed lucht doorlatend.
Verder zijn er nog spoorelementen en klei-elementen nodig. Spoorelementen of oligoëlementen zijn bijzonder belangrijk omdat onze teeltgronden in de loop der tijden aan oerkracht verloren hebben. Wat door eeuwen roofbouw verloren ging moet op e een of andere manier terug aangevuld worden. In de ecologische teelt wordt daartoe gebruik gemaakt van basalt, lavamel en zeealgenmeel. Klei of leem is nodig voor de vorming van het waardevolle klei-humuscomplex.
5. Tijdstip:
In de natuur kennen wij bepaalde ritmen die met de regelmaat van de klok terug komen. Deze ritmes beïnvloeden ook andere natuurprocessen. Welke jaarritmen spelen bij de compostering een rol?
- 1e fase
Vanaf mid-winter tot mid-zomer (21dec. - 21 juni) gaat de gemiddelde temperatuur omhoog. Wij zien dat bij het begin van de opgaande zon in feite een grote rustpauze plaatsvindt. Het bodemleven is tot een uiterste inactiviteit gekomen en eerst na enkele weken kan men een terug opgang komen bespeuren. Dit is vooreerst echt duidelijk waar te nemen op het einde van februari of begin maart. Tijdens deze eerste voorjaarsdagen geurt het bos wederom met zijn specifieke lucht, wat niets anders is dan de geur van aktinomyceten (straalschimmels) die terug op gang gekomen zijn. Tijdens deze halfjaarlijkse fase zien wij eerst de ‘positieve kantelperiode’ plaatsnemend rond mei. Dit wil zeggen dat er voldoende temperatuur, vocht en lucht is en dat deze onderling in een gunstige verhouding zijn om een bruisende activiteit te kennen in het bodemleven of composteeractiviteit. Tijdens deze periode, die uiterst geschikt is om met een compostkoop te beginnen, nu is het verteringsproces op een minimum tijd volktokken, dit wil zeggen ongeveer 6 weken.
- 2e fase
Tijdens de tweede fase van het jaar, van mid-zomer tot mid-winter (21 juni - 21 dec.) gaat alles zich richten op behoud en overleving. Het is naargelang het klimaat, op het einde van oktober of half november dat de negatieve kantelperiode plaatsvindt. Met andere woorden: de levensverrichtingen van de bodem en van de compost lopen uit op een volledige rusttoestand (januari). Tijdens de inactieve periode duurt het omzetten van ruw materiaal tot goede compost meer dan 6 maanden en is de composthoop dus meer een wachthoop om tijdens het voorjaar even te herwerken om dan de vertering vlot te laten verlopen.
foto 1: composthoop na het omzetten links (maart 2020
foto 2: composthoop oud (L) en nieuw (R) (november 2020
De praktijk
a. Benodigdheden
Een tiek met platte tanden, een schop, compostzeef, een stevig stuk zeildoek hakblok en bijltje
b. Plaats voor de composthoop
Het liefst een plaats tussen hoge bomen en struiken, uit de zon en de wind, dit beschermt tegen uitdroging en te felle zoneschijn. Een vochtige omgeving (een lage plek in de tuin dat toch goed bereikbaar is. Bedenk dat je de hoop goed kunt bereiken en dat je twee hopen nodig hebt één die af is en één in opbouw. Het is gewenst de composthoop altijd op de zelfde plaats aan te leggen.
c. Samenstelling composthoop
Eerst moeten wij ons een grondregel van spaarzaamheid eigen maken.
Over heel de aarde springt men achteloos om met organisch materiaal en organische meststoffen. Met vervuild daardoor op ongehoorde wijze ons leefmilieu. De reserves aan organisch materiaal verminderd angstwekkend. Een gezond besluit; al het organisch (biologisch) afval is goed en dient te worden gebruikt. In de natuur is er ook een kringloop van organisch materiaal dit zelfde principe dienen wij ook te hanteren. We spreken van een milieuzuiverende composthoop.
Ingrediënten composthoop:
- tuin afval, keuken afval, onkruid (zonder zaad) bladeren, snoeihout, haagknipsel, gazonmaaisel, resten van slootmaaisel
- verder alle reststoffen van onze huisdieren, stalmest, kippenmest, e.z.v
- ook stro, oud gras, verdorde bladeren.
- industrie afval: boomschors, cacao en koffie pellen -dras, vlasresten, tabakstof, schavelingen, houtkrullen, zaagmeel (niet geïmpregneerd), katoen en wol resten, e.z.v.
Waar men op moet letten bij maken composthoop:
Met een beetje fantasie krijg je genoeg compostmateriaal samen voor eigen teelt.
Een goede composthoop bestaat uit een bonte mengeling van plantenafval. Alles wat organisch en biologisch (niet chemisch bewerkt) is, werkt men erop.
- het afval mag niet groter zijn als enkele centimeters, max. 10cm grote, grotere delen verstoren de compostering.
- let op met bladeren en gras, deze kunnen bij te dikke lagen samen klitten en zo de compostering belemmeren.
- wees voorzichtig met brood resten, hier kan zich penicillineschimmels op ontwikkelen, die de bacteriën doden.
- gebruik zelden gekookt keukenafval
- en gebruik nooit leidingwater omwille van de chloor en fluoride
- ken de herkomst van de gebruikte producten, zodat er geen chemische / giftige stoffen in zitten
- vermijd zieke of aangetaste plantendelen waar schimmels, virussen, of bacterie ziekten zich op breed gemaakt hebben.
d. De vorm van de composthoop:
De basis van de hoop moet 2m breed zijn 1,5m voor kleine tuinen, de grote van de hoop is afhankelijk van de grote die bemest moet worden. Denk aan 3 á 4 meter / are (100m2), de hoogte minimaal 1,5m tot maximaal 2meter. Het is belangrijk deze afmetingen te respecteren omwille van de warmteontwikkeling. De hoogte loopt snel terug tijdens de vertering. Tijdens het warme jaargetijde wordt de hoop bovenaan plat afgewerkt op ongeveer 1,30m breedte.
Tijdens de periode waarin meer regen te verwachten is nemen wij dezelfde brede basis maar trekken hem dan meer kegelvorming op om zo een driehoeksvorige doorsnede te krijgen, dit voorkomt een grote opname van regenwater. In November dienen wij een zeiltje of plastiek over de composthoop te leggen. Zorg dat er aan de zijkanten wat open blijft om te zorgen dat er nog voldoende lucht bij de hoop composthoop kan komen.
e. Opzetten en verzorgen van een gewone composthoop:
1e fase koude fase of bewaarfase
Een composthoop moet in de korst mogelijke tijd opgezet worden. Men moet dus eerst zijn afval verzamelen. Dit bewaart langere tijd, wanneer het opgestapeld wordt, ongeveer 50cm hoog, waarbij alles goed aangedrukt en bevochtigd wordt. Men kan het ook onder een oud tapijt bewaren (een tapijt bewaard beter de vocht regulering dan plastic). Wanneer er voldoende materiaal is kan de hoop opgezet worden.
2e fase of warmte fase / opbouw fase
Men vertrekt van op de vlakke grond, het liefst op goed doordringbare grond.
- 1e laag: vul de onderste laag met ruw materiaal, bijvoorkeur snoeiafval, haagsnoeisel, maïs, zonnebloemtakken, stro of hout snipper, dit is belangrijk voor een goede lucht toevoer en water regulatie. De dikte van de eerste laag betreft +/- 20cm.
- 2e laag: vullen met rijp organisch materiaal als: stro, boomschors, hooi, loof uit de moestuin, e.d. deze laag heeft een dikte van 25 tot 30cm, perfect zou zijn een mengeling van hout en celstof (zachte delen).
- 3e laag: strooi nu een laag kalk, basaltmeel en of kleimeel, dit doen wij om het mineraal gedeelte aan te vullen en de pH te reguleren.
- 4e laag: een dun laagje oude compost of aarde +/- 5 tot 10cm. De oude compost is als het ware de gist bij het brood bakken.
- 5e laag: een laag groente afval, jong kruidig gewas, keuken afval +/1 10cm dik
- 6e laag: weer een laagje rijp organisch materiaal (oude compost)
- 7e laag: herhaal dit tot je een hoogte van zo’n 1,5m bereikt hebt.
- een na laatste laag: de laatste laag met stalmest afdekken. Wie geen beschikking heeft over stal of dierlijke mest kan ook een laagje hoorn, bloed of beendermeel strooien of regelmatig brandnetelgier over de lagen gieten.
- laatste laag: voorzie de hoop van een isolerende deklaag, die de wind en de regen tegenhoudt, maar lucht en vocht doorlaat. Een laag oud gras / hooi, stro of 2cm aarde laag is daarvoor het beste, kijk uit met gazonmaaisel dit kan zich te vast op een pakken.
De composthoop is nu klaar, alleen moet hij af en toe eens worden doordrenkt met water, of brandnetelgier. In de hoop moet voldoende warmte heersen, maar ook beslist niet te warm. Vruchtbare compost ontstaat bij duisternis en vochtigheid. In de hoop moet het zo nat zijn als een uitgeknepen spons, een te droge hoop wordt heel warm en schimmelt en een te natte hoop gaat rotten. Een goede composthoop moet steeds ruiken naar bosaarde.
f. Verzorging en omkering composthoop
Na verloop van tijd zien wij dat onze composthoop behoorlijk ingezakt is.
De regenwormen hebben hun werk gedaan en plaats gemaakt voor andere bodemdiertjes. Op dit ogenblik kan de composthoop gekeerd worden. Het moment van keren kan het voorjaar (maart / april) zijn, het moment waarbij je een nieuwe hoop gaat opzetten. Je verplaats de ene hoop naar de andere kant en vult de oude plaats weer met nieuw te composteren materiaal. Nadat de hoop gekeerd is zal de verdere omzetting veel sneller verlopen. Zorg bij het keren dat het bovenste onderaan komt, het binnenste buiten en het buitenste binnen. Wij geven de hoop ook weer zijn oorspronkelijke vorm. Zo nodig bevochtigen en weer afdekken met stro of een dun laagje zand. Wanneer de composthoop zover verteerd is dat alleen de houtige delen nog over zijn, is de composthoop klaar voor gebruik.
g. Duur / tijd van een composthoop
De duur van de omzetting hangt af van het gebruikte materiaal, het tijdstip, de C/N -verhouding, de weersomstandigheden alsook van de bestemming die wij aan de compost willen geven.
De duur van de compostering kan schommelen van enkele weken tot 6 maanden. Zowel te jonge als te oude compost bevat minder stikstof. Na gemiddeld 6 weken is het stikstof gehalte het hoogst en is de compost goed bruikbaar voor veel eisende gewassen.
Tijdens de optimale periode (positieve kantelperiode) verloopt de vertering zeer snel en na 3 weken kan de hoop reeds gekeerd worden. Als dan de verhouding lucht, water temperatuur gunstig blijft hebben wij na nog eens 3 weken bruikbare compost voor de tuin. Er zijn drie tekenen die erop wijzen dat een composthoop klaar is voor gebruik:
1. de regenworm bevolking loopt terug
2. het geheel ruikt als een bos na een zwoele regenbui
3. de strohalmen breken broos af bij een druk tussen duim en wijsvinger.
Als de compost klaar is dient hij zo snel als mogelijk op het land uitgestrooid te worden daar er nu een versnelde afbraak van C/N plaats vind. De compost krijgt een aardeachtige structuur.
h. Gebruik van compost
Goede compost is de beste en de meest volledige bemesting die wij aan onze tuinen kunnen en akkers kunnen geven. Een goede bacteriën huishouding als ook de verhouding wormen en andere insecten is belangrijk. Compost is als het ware een kweek bodem, een broeinest van bacteriën. Hij maakt de bodem levend en licht aan de basis van een goed rendement van hoogwaardige producten. Compost zorgt voor een verhoging van de kwaliteit en de kwantiteit van milde humus, verbetert de grondstructuur en bevorderd de vorming van het klei-humuscomplex dat essentieel is voor de bodem vruchtbaarheid. De composthoop mag nooit uitdrogen, vocht gebrek dood bacteriën en andere organismen.
Strooi nooit verse compost als stalmest op percelen waar groente die door de ‘vlieg’ kunnen worden aangetast als: ajuin, wortelen, knolselderij, wortel peterselie, prei en kolen de geplant worden van maart tot juni. Breng de compost voor deze teelten voor de jaarwisseling aan. De overige gewassen hebben graag compost aan de voet (vooral flink doseren bij tomaten en late kool).
Samenvatting
1. Alle fijn gemaakte afval van planten of dierlijke oorsprong, kan dienen om compost te maken.
2. Het gebruikte materiaal mag niet verontreinigt zijn door giftige of door chemische stoffen.
3. Een goede veelzijdige compost wordt gemaakt van meerdere materialen die door elkaar gemengd worden of in lagen worden opgestapeld. Heel fijn materiaal graag mengen met grover materiaal.
4. De omzetting in compost gebeurt door bacteriën. Die hebben strikstof nodig om te leven en te werken. In veel gevallen zal men er goed aan doen een organische stikstofbron toe te voegen. Dat kan een organische mest zijn als: bloedmeel, hoornmeel, stalmest, zeewier, lavameel, basaltmeel. De bij gegeven stikstof werkt het snelst als deze in water wordt opgelost.
5. De composthoop mag niet te droog en niet te nat zijn. Te droog materiaal beschimmeld, en te nat materiaal wordt rot.
6. Wanneer de lucht toevoer, de vochtigheidsgraat en de afmetingen in orde zijn regelt te temperatuur zichzelf.
7. Keren van de hoop in maart het jaar erop.
8. Strooi de compost tegen februari / maart uit op het land. De compost dient nog grove delen te bevatten als men hem verwerkt op het land.